7.4 Büyüklüğündeki Gerede depremi sonrası Mengen ve köylerinde durum

01.02.2022

787

A⁺

A^-

1 ŞUBAT 1944 DEPREMİ

1 | 6

2 | 6

3 | 6

4 | 6

5 | 6

6 | 6

1 Şubat 1944 yılında Bolu’nun Gerede ilçesinde meydana gelen 7.4 büyüklüğündeki depremin ardından tam 78 yıl geçti. Gerede depreminde 3 bin 959 vatandaşımız hayatını kaybetti.

Gerede ilçemizde meydana gelen ve literatüre “1944 Gerede Depremi” olarak geçen depremde toplam 3 bin 959 kişi öldü. Deprem başta Bolu olmak üzere Çankırı, Zonguldak ve Ankara’da büyük hasara neden oldu. 1 Şubat 1944 tarihinde, sabah saat 06.23’de 7.4 şiddetinde meydana gelen deprem, başta Gerede olmak üzere, Bolu’nun bütün ilçelerinde, Ankara’nın bir bölümünde, Zonguldak ve Çankırı’da şiddetli bir biçimde hissedilmiştir.Cumhuriyet döneminin en şiddetli ve en yıkıcı depremlerinden biri 1 Şubat 1944 günü meydana geldi. 7.4 şiddetinde ki bu depremin merkez üssü Bolu’nun Gerede ilçesiydi. Deprem sabah 06:23’te meydana geldi. Yurdun geniş bir kısmında hissedildi. Deprem, Abant’tan Ilgaz’a kadar 200 km uzunluğunda ve 25 km genişliğinde bir alan içerisinde gerçekleşti. Büyük can kaybı ve ağır yapı hasarı bu alan içerisinde gerçekleşti. Kandilli Rasathanesi’nin verilerine göre de aynı gün akşam saatlerine kadar 22 irili ufaklı artçı sarsıntı meydana geldi.Deprem; Çanakkale, Dikili, Kula, Simav, Yenişehir, Kayseri, Turhal, Sinop, Sivas, İzmir, Antalya, Terme, Şarkikaraağaç, Gümüşhane ve Erzincan’da hafif hissedildi. Depremin şiddetli fakat diğer yerlere göre daha az zararlı geçtiği yerler Kastamonu, Çorum, Zonguldak, Amasya, Bursa, Kırşehir, Sivrihisar, Eskişehir ve İstanbul’dur. Depremde insan ve bina kayıplarının fazla olduğu yerler: Bolu, Gerede ve Düzce kazaları, Çankırı’nın Çerkeş, Zonguldak vilayetinin Safranbolu kazası. Deprem ülkemizin adeta dört bir yanında hissedilmişti.Telgraf ve telefon hatlarının depremden zarar görmesi nedeniyle Gerede’de deki durum hakkında ilk etapta bilgi almak mümkün olamadı. Ayrıca depremin kış mevsiminde meydana gelmesi, yolların karla kaplı olması ve kar yağışının aralıksız sürmesi depremin etkilediği mıntıkalardan istenen bilgilerin geç gelmesine de sebep oluyordu. Hatta bazı köy yollarının aşırı kar yağışı dolayısı ile kapanmış olması köylerden uzun süre haber alınmasına da engel oldu. Yetkililerce Gerede ve köylerinde ev hasarının oldukça fazla olduğu, insan kaybının az olduğu düşünülmekteydi. İçişleri Bakanlığı’nın Başkanlığa gönderdiği bir yazıda deprem bölgesinden gelen ilk bilgilere göre Gerede’de 100 ölü, 200 yaralı vardı. İçişleri Bakanlığı depremi haber alır almaz Bolu Valisi’ne Gerede’ye gitmesi ve Vali’nin koordinasyonu oradan yapmasını istedi. Ancak yoğun kar yağışı Bolu Valisi’nin Gerede’ye ulaşmasını bir hayli geciktirdi. Adapazarı-Gerede yolu yoğun kar yağışı nedeni ile 3 gün kapalı kaldı. Bu durum İstanbul yönünden gelecek yardımların Gerede ve diğer deprem bölgelerine ulaşmasına engel oldu. Yolun açılmasını sağlamak ve depremzedelere yardım etmek amacıyla askerler kamyonlarla Gerede’ye yardıma gönderildi. Yolun açılmasıyla birlikte yardım malzemeleri Gerede’ye ulaşmaya başladı. Ayrıca Kızılay tarafından da bir hastane açılarak yaralıların tedavisine kısa sürede başlandı. İlk 24 saat içinde 200 yaralının tedavisi yapıldı. Yine Kızılay tarafından bölgeye ilk etapta 500 çadır ve çeşitli malzemeler gönderildi. Ankara’dan 2 sıhhi ekip daha görevlendirildi.Deprem neticesinde ölen kişi sayısı her geçen gün artıyordu. 2 Şubat günü 310 olan ölü sayısı 5 Şubat itibariyle 514’e ulaştı. Gerede’de tüm binalar yıkılmış yalnız Cumhuriyet Halk Partisi binası sağlam kalmıştı. Bu binada hastane binası hâline getirildi. Ortancalar, Denizciler, Sediller, Kaliller, Çitliler köylerinde zaiyat ve yıkıntı diğer yerlere göre nispeten daha fazlaydı. Depremin üzerinden beş gün geçmiş olmasına rağmen hâlâ enkaz altında bulunan insanlar vardı. Tekkeköy halkından bir vatandaş Kızılay müfettişini bularak “Köyümüzün bütün halkı enkaz altındadır. Aman bizi kurtarın” diyerek yalvarmış ve ağlamıştır. Başmüfettiş de derhal 20 süvari ve bir sıhhiye ekibiyle Gerede’ye 6 saat mesafede bulunan köye hareket ederek enkaz altında kalanların çıkartılmasını sağlamıştır.8 Şubat itibariyle Gerede’de yavaş yavaş normal hayata dönülmeye başlandı. Çarşı açıldı ve geçici baraka inşasına başlandı. Çadır kurma işine de devam edildi. Gerede’de yıkılmamış evler dahi oturulamayacak bir hâlde bulunduğundan halk tamamen çadırlarda ya da yapılan barakalarda yaşamlarını sürdürmeye çalışıyordu. Köylerdeki ağır yaralılar da merkeze getiriliyor; ihtiyaç duyulursa da peyderpey İstanbul veya Ankara’ya sevkleri gerçekleştiriliyordu.Depremde Gerede’den sonra en çok zarar gören yer Bolu oldu. Şehre elektrik veren direklerin sarsıntıda zarar görmesi nedeniyle elektrikler kesildi. Telgraf ve telefon hatları da zarar gördü ve kullanılamaz hâle geldi. Bu durum Bolu’dan uzunca müddet sağlıklı bir haber alınmasına engel oldu. Bu sebeple de İstanbul ve Ankara’ya depremin meydana getirdiği zarar hakkında birbirini tutmayan haberler gidiyordu. Kar yağışının yoğun bir şekilde sürmesinden ötürü de yollar kapalıydı. Ancak gün içerisinde büyük gayret sarf edilerek yolların açılması sağlandı ve yardım ekipleri öğleden sonra Bolu şehir merkezine ulaşabildi. Ancak Bolu’ya bağlı 197 köyün pek azından haber alınıyordu. Bolu’nun acil çadır, gaz ve yiyecek ihtiyacı vardı. Memleket hastanesi de sarsıntıda hasar aldı. 78 yıl önce 1 Şubat 1944 yılında meydana gelen depremde 3 bin 959 vatandaşımız hayatını kaybederken. 20 bin 865 bina ise hasar görmüştü. 78 yıl önce hayatlarını kaybeden vatandaşlarımıza Allah’tan rahmet dileriz.

Kaynak: Bolu Gündem

Gerede depreminde Mengen ve Gökçesu’da durum

Ahmet Burhan Bakırlı tarafından 1947 yılında yazılan “Geçmişte ve Bugün Mengen” kitabında Mengen ve Gökçesu’daki durum aşağıdaki gibi anlatılıyor;

1 | 2

2 | 2

Kaynak: Taner Başer

Ayrıca Sarıkadılar köyü paylaşım sayfasında yapılan derlemeyi de sizlerle paylaşıyoruz;

1 Şubat 1944 yılında Mengen ve köylerinde yaşanan büyük depremin üzerinden 78 yıl geçti. Gelişen teknoloji ile bölgemizde yapılan deprem haritalarını incelediğimizde köylerimizdeki yıkımın sebebini daha net görebiliyoruz.

Bu depremde Sarıkadılar’da bulunan 44 evden 18’i tamamen, 6’sı kısmen yıkılmış, geri kalan 20 ev de hasara uğramıştır. Komşu köyümüz, İIlyaslar’da yıkım daha fazla olmuş ve 50 evden 48’i yıkılmış ve 33 köylümüz vefat etmiş, 24 kişi de yaralanmıştır. Ana fay hattı tam olarak köyümüzün altından geçmese de mesafenin yakın olması ve o dönem yapılan, birçok ailenin ortak yaşadığı büyük evlerin bu sarsıntıya dayanamamış olması,üstüne üstlük sabaha karşı 05:20’de herkes uykudayken olması can ve mal kaybını artırmıştır.

Fayın ana hattı, köyümüzün kuzeydoğusunda yer kalan Yardoruğu’ndan geçmektedir. Bu yüzden Yardoruğu kayalarının bundan çok yıllar önce yine bir depremle ortaya çıktığını tahmin edebiliriz.

Yine aynı haritada Çubuk Köyümüzün iki fay hattının tam ortasında yer aldığını, köy arazisinin nispeten düz olduğunu biliyoruz. Çubuk köyümüzde hiç can kaybı olmaması nedeniyle geleneksel olarak her yıl şubat ayında mevlüt okutulup yemek verilmektedir.

1 Şubat 1944 de sabahın erken saatlerinde saat 5.20 de önce çok büyük bir uğultu ve daha sonrada yukarıya doğru itme ve burgulama şeklinde bölgemizde hissedilen deprem Köylerimizde,Mengen, Gökçesu ve Pazarköy’de çok büyük can ve mal kaybına neden olmuştur.

Bölgede zaten sınırlı olan haberleşme altyapısı tamamen tahrip olmuş, mevsim gereği yollar karla kaplı olduğu için bölgeye uzun süre yardım ulaştırılamamıştır. Haberleşme sadece askeri birliğin telgraf sistemi ile yapılabilmiştir.

Mengen’e ilk yardım Devrek’deki askeri birlikler tarafından yapılmıştır. Gökçesu nahiyesinin yolu tamamen karla kapalı olduğu için buraya uzun süre yardım yapılamamış ve yardımsız kalan hemşerilerimiz günlerce enkazın altında kalarak can vermişlerdir.

1944 depreminde 258 hemşehrimiz ölmüş, 85 hemşehrimiz ağır yaralanmış, 190 hemşehrimiz hafif yaralanmış, 361 ev yıkılmış, 402 ev ağır hasar görmüş, 594 ev hafif hasar görmüştür. 375 ev hiç hasar görmemiştir.

Bundan 78 yıl önce meydana gelen ve köyümüz ve civarında büyük yıkıma yol açan deprem ile ilgili özlem ve rahmetle andığımız sayın büyüğümüz Osman MÜYESSEROĞLU’nun bizlere miras bıraktığı notlarından alıntı yaparak sizlerle paylaşıyorum.

1944 de Meydana gelen ZELZELE

1 Şubat 1944 Salı günü vuku gelen ve Bolu ile Çerkeş arasında büyük çapta tahribat yaparak pek çok insan ve hayvanın ölümüne sebep olan zelzelede ; Mengen’de tahminen 200’den fazla can kaybı olmuştur.Bu felakette en çok zarar gören köyler ; İlyaslar,Babahızır,Düzağaç,Karacalar ve Sarıkadılar köyleri olmuştur.Bu 5 köyde 130 kadar insan ölmüş ve tahribat da o nispette fazla olmuştur.Bu tahribatın en büyüğü, mevcut 50 evden 48’nin tamamen yıkılmasıyla İlyaslar köyünde meydana gelmiştir.Mengen ve havalisinde şimdiye kadar meydana gelen yer sarsıntılarından , bilinenlerinin en büyüğü bu zelzeledir.

Bu zelzelede, Sarıkadılar Köyünde meydana gelen tahribatın nelerden ibaret olduğunu ve bu felakette kimlerin öldüğünü gözden geçirelim;

Mevsim kış olduğu için,daha önce yağmış bulunan 30-40 cm kadar kar vardı. Sabaha yakın herkesin uykuda bulunduğu bir sırada meydana gelen bu zelzelede; Sarıkadılar Köyünde mevcut 58 ailenin barındığı 44 evden 18’i tamamen, 6’sı kısmen yıkılmış olup, geri kalan 20 ev de hasara uğramıştır. Hasar görmeyen ev kalmamıştır. Kısmen yıkılmış olan evler de oturulmayacak şekilde tamiri mümkün olmayanlar bilahare sahipleri tarafından yıktırılmışlardır. Hasar gören evler ufak veya büyük çapta tamir ettirildikten sonra oturulacak hale sokulmuşlardır. Bu arada; köyün okulu ile öğretmen evi de hasara uğramış olduklarından tamir ettirilmişlerdir.

Zelzelenin ilk günlerinde diğer köylerde olduğu gibi, Sarıkadılar köyü de bir matem havasına bürünmüş olup, herkes çaresiz, şaşkın birer zavallıya dönmüştü. Tabiyatıyla en çok üzgün olanlar; can kaybına uğramış ailelerdi. Bilhassa 3 aileyi bu felaket temelinden sarsmıştır. Bunlardan;,

1- Sarıkadılar Merkez Mahallesinden Ahmet YILMAZ; Kayınpederi, eşi, bir oğlu, bir kızı ile bir torununu kaybetmek suretiyle beş kişilik bir can kaybına uğramıştır.

2- Kancılar Mahallesinden Mehmet ŞENAY; Annesi, iki kızı ile bir oğlunu kaybetmiş olup evinde eşiyle yalnız kalmıştır.

3- Korkutlar Mahallesinden Ali YILDIZ (Ali Çavuş); Bir hayli ihtiyarlamış ve yaşının 79’u bulduğu bir sırada, hayatta olan ve kendisine yegane güvendiği bir oğlu ile gelini ve bir de torununu kaybetmiştir.

Bu felaket anında, bütün köyde 21 kişi hayatını kaybetmiştir.Bunlardan 19’u kendi evlerinin yıkılmış olması neticesinde vefat etmişlerdir. Geri kalan iki kişiden biri, Sarıkadılar mahallesinde Bayram Atalay’ın eşi Cemile, misafir olduğu Müyesseroğlu Mehmet Efendinin evinin yıkılması ile ölmüştür. Diğeri Kancılar mahallesinden Osman Müyesseroğlu’nun büyük oğlu Mehmet ise; Annesi Ayşe ile birlikte Korkutlar mahallesinde Aziz Korkut’un evinde misafir iken bu evin yıkılması neticesinde ölmüştür.

Mevsimin kış oluşu ve ölü sayısının pek de az olmayışı yüzünden cenazelerin bazıları iki kişi bir arada defnedilmişlerdir.

Sarıkadılar köyünde bilhassa tamamen yıkılan evlerin enkaz altlarında kalmak sureti ile 50’ye yakın büyükbaş hayvanla, Kancılar mahallesinde Murat Tokay’ın davar kuruluğunun yıkılmış olması ile 60 civarında keçisi ölmüştür. İnsan ve hayvan kaybından başka, 10 kişi kadar da enkaz altında kalmak sureti ile muhtelif yerlerinden az ve çok yaralanmışlardır. Bilahare bunların hepsi iyileşmiş olup hiçbirisi sakat veya arızalı kalmamıştır. Bu vesile tüm ölmüşlerimize rahmet dileriz.

O dönem bölgeden geçen faylar

1 | 2