“Tere-Yağı” İsmi Nereden Geliyor? – Tahsin ZAMAN

Mengen.Gen.TR internet gazetesi olarak sizlerin de desteği ve katkısı ile, köşe yazarları kadromuzu genişletmeye ve ilçemize değer katma çalışmalarına devam ediyoruz.

Köşe yazarlarımız arasında katılan, Trabzon ili Vakfıkebir ilçesi nüfusuna kayıtlı, Milli Eğitim Bakanlığının çeşitli idari kademelerinde görev yapan, müzisyen, eğitimci, araştırmacı, deneyimi ve bilgisi ile çevresine katkılar sunan değerli Tahsin ZAMAN hocamız Mengen.Gen.TR için yazıyor.

Tereyağı İsmi Nereden Geliyor?

Sevgili Mengenliler ve Aşçılar diyarı merhaba.Ülkemizin her karış toprağının bereket dağıttığı güzide yerlerimize olan özlemim o yerleri tanıdığımda daha da artıyor. Rahmetli Hüseyin VARLIK beyefendiyi , oğlu Varol VARLIK beyi ve kızı Merve VARLIK hanımefendiyi tanıdıktan sonra sosyal medyadan da olsa tanıma fırsatım oldu.Halk bilimine olan ilgimden ve yıllardır naçizane bu işlerle yoğrulan biri olarak, Anadolu’nun nadide insanlarıyla ve yıllarını verdikleri yörelerini tanıtma gayretlerini takip ettiğim değerlerimizle tanışmak benim için büyük onur oluyor. Hüseyin beyefendiyle de özellikle “Yöresel Kıyafetler”ve “Aşçılık Festivali”de buluşacağız diye sözleşmiştik lâkin aniden vefatı maalesef siz Mengen’liler gibi bizleri de çok üzmüştür. Allah gani gani rahmet eylesin. Aileye, Sülaleye, sanatseverlere ve siz Mengen’lilere sabırlar diliyorum.
× × × × ×× × × × ×× × × × ×
Sevgili dostlar, Merve ve Varol kardeşlerimle akşam yaptığımız telefon görüşmesinde gazetelerinin köşesinde yazılar yazmamı istediklerinde çok mutlu oldum.Sizlere dilimiz döndüğünce ; kültürümüzden, gelenek-göreneklerimizden, kaybolan değerlerimizden ve onları nasıl yaşatabileceğiz vb. konulardan bahsetmeye çalışacağım.
× × × × ×× × × × ×× × × × ×
Sevgili Mengenliler, siz değerli okurlarımıza Aşçılık terimlerinden, yemeklerden vs. bahis konusu yapmak “Tereciye Tere Satmak”tan daha öte bir durumdur lâkin Trabzon – Vakfıkebir’li olarak bizimle özdeşleşen “VAKFIKEBİR EKMEĞİ-VAKFIKEBİR TEREYAĞI”ndan ” TEREYAĞI” na bu ismin neden verildiği, niye “TERE” ve ” YAĞ ” kelimelerinin birleşip bu ismi aldığı hakkındaki çalışmamı aktaracağım.

Sevgili dostlarım, TEREYAĞI ülkemiz için çok önemlidir ama İl olarak Trabzon, ilçem olarak Vakfıkebir’ile , hemen yukarımızdaki Tonya ile daha da özdeşleşmiştir…

Şimdi bu resimdeki Farsça yazıyla Yağın ne alâkası var diye aklınızdan geçirebilirsiniz.

Geçenlerde düşünürken aklıma geldi , niye “TEREYAĞI” ? bu isim nereden geldi.TERE ve YAĞ niye birleşti ve TEREYAĞI oldu.

TERE ne demek ki, YAĞ ın önüne gelip TEREYAĞI olmuş.

Araştırmamda ; 1496 da Afyon taraflarında doğan Muslihiddin Mustafa bin Şemseddin Karahisari’nin yazdığı AHTERİ-I KEBİR kitabında bu terimin ilk kez kullanıldığına rastladım…

Kitapta geçen terim “TARE-YAĞ”
TARE Farsça ; TAZE- YAŞ demek.

Kısaca bizim TEREYAĞ dediğimiz terim aslında TAREYAĞ yani TAZEYAĞ–YAŞ YAĞ …

TAREYAĞ yıllardır telaffuz edilmekten değişime uğramış ve TEREYAĞ ismi hafızalara yerleşmiş.

Bundan sonra ben yazılarımda “TAREYAĞ”-“TAZEYAĞ-
“YAŞYAĞ” terimini kullanacağım.

Tabii ki uzun yıllardır kullanılan bir terimi düzeltmek zor lakin bir yerden başlamak lazım çünkü aslı TAREYAĞ yani TAZEYAĞ yani YAŞYAĞ..

( Bu kitap 1826 yılında İstanbul’da düzene sokularak basıldı ve 1 nüsha ve 338 sayfa olan aslı İran Maraşi Necefi Kütüphanesinde bulunmaktadır.)

25.12.2020 T.Z.