ARASTA ÇALIŞMALARI- Tahsin AKDUMAN

Lügatlerde yaptığım kısa bir araştırmada; Büyük camilerin çevresini oluşturan, aynı ürünleri satan dükkânların bulunduğu, karşılıklı iki sıra halinde ahşap ya da kâgir olarak inşa edilen dükkân topluluğundan oluşan büyük çarşılara Arasta adı verildiğini öğreniyoruz.Arastalar genellikle medrese, darüşşifa, imaret, hamam gibi hayır kuruluşlarına gelir sağlardı. Farsçada süslemek anlamına gelen “Aresten” mastarından alınarak bulundukları yeri süslediklerinden dolayıArasta denilmiştir.

Arasta bölgesinde her bir dükkânın ayrı kapısı olmazdı. Günümüzdeki bazı iş hanlarında olduğu gibi, çarşı kapısı her dükkân için sabah açılır, akşam kapanırdı. Bu tür çarşılardaki sokakların üzeri açıktı ya da belli bir alana kadar örtülü bırakılırdı.Arastaların önünden geçen sokakların genellikle üzeri açıktı.

Arasta adı verilen çarşılardan elde edilen gelirler sosyal yardım kuruluşlarına giderdi. Eğer külliye içinde kurulmuşsa, gelirleri genellikle külliyenin camisine bırakılırdı. Günümüzde birçok ilimizde bu arasta yapısı restore edilerek kullanılmaktadır. Arasta yapısına en güzel örnek, Edirne Selimiye Külliyesi, Bursa Safranbolu, İstanbul gibi illerimizdeki çarşılar gösterilebilir.

Bolu merkezimizde bulunan Yukarıçarşı ve arastanın restorasyon projesi çalışmaları uzun yıllar önce başlamış ve halen devam etmektedir. Benim takip edebildiğim kadarı ile Mimarlar odamıza mensup mimarlarımız 1995 lerden bu yana çalışarak sırf kendi özverileri ile tüm tarihi yapıların halihazır durumlarını projelerini yaparak Belediye ve ilgili kurumlarla paylaşmışlardı. Şimdi de mevcut Belediye Başkanımız Sayın Alaaddin Yılmaz işi daha da somutlaştırarak konu ile ilgili mimarlar ile Yukarı Çarşı Arastası Düzenleme ve Gerçekleştirme çalışmalarını başlatmıştır. Bolu merkez yukarı çarşı arasta restorasyon projesi ön çalışmaları; Bolu Belediye Başkanlığı ve Yukarı Çarşı Esnafları, Bolulu Mimarlar, Sivil Toplum Kuruluşları ile birlikte yürütülmektedir.

Ben de doğup büyüdüğüm, yukarı çarşıda evi, işyerleri bulunan birisi olarak projeyi takip etmeye çalışıyorum. Eşim Mahmura Akduman Büyük Cami Mahallesinde yirmi yıl muhtarlık yapmıştır.Şu anda oğlum muhtardır.  1996 yılında eşimin Büyük Cami Mahallesi Muhtarı olması, mahalleli olmam hasebi ile Yukarı Çarşıyı Güzelleştirme Derneğini kurmuş biri olmam, zamanın Belediye Başkanı Necdet Gören ile Yukarı Çarşının iç sokaklarının kırmızı tuğlalarla kaplanmasında, depremde hasar gören Büyük Cami’nin onarılması safhalarında vs. yukarı çarşı ile her zaman ilgili olmam hasebi ile her zaman olduğu gibi şimdiki çalışmaları da takip etmeye çalışıyorum.

Yemeniciler sokak ile ilgili iki katlı, üzeri kapalı ikinci kata balkonlar ile işlerlik kazandırılan, an alttaki bodrumların da kullanıma açıldığı, sokak giriş ve çıkışının kapılarla düzenlendiği bir projeyi görme fırsatım oldu. Bu proje bana eski ile yeninin birleştirildiği modern bir AVM Çarşısı intibaını uyandırdı. Bu projeyi üç boyutlu bir ortamda hatta vidio olarak da yüklemişler. Bu çalışmayı Sayın Yurdaer Kalaycı ve bir mimar arkadaşımız birlikte tasarlamışlar. Hatta bu çalışmayı bize anlatırlarken bunu ben vidioya çektim ve bu çalışma bana ait olan https://www.facebook.com/tahsin.akduman facebook adresinde görülebilir. Ayrıca İzmir’den bir bayan mimar arkadaşımızın da yine bir projesi var. Ayrıca tüm Bolulular olarak mimarı, mühendisi, sivil toplumu, dernekleri, halkı bu çalışmalara destek vermeliyiz. Herkesin değerli fikirlerine ihtiyaç var. Yukarı çarşı esnafının, yer sahiplerinin desteğine ihtiyaç var. Bunları yaparsak Yukarı çarşımız eski ilgi ve alakasına, tarihi yapısına tekrar kavuşacaktır.

Arastaya bitişik diğer tüm sokakların da üzerinin kapatılması lazım. Özellikle Eski Ziraat Banka Sokağın üzeri acilen kapatılmalı. O zaman Adapazarı’ndaki Uzun Çarşı gibi içerisi cıvıl cıvıl olacaktır. Bursa’daki Kapalıçarşının önü gibi olacaktır. Yemeniciler sokaktaki bu çalışma diğer Arasta sokaklarını da kapsadığında Yukarı çarşı eski tarihi günlerin de ötesinde ilgi çeken bir mekan olacaktır. Bolu’muzda Yeşil var, Termal var, göller var, tabi güzellikler var. Tabiatın Kalbi Bolu diyoruz. Ancak tarihi mekanlarımız yok veya tarihi mekanlarımızın albenisini ortaya çıkaramamışız. Bolu merkezin içinde turisti gezdirip dolaştırabileceğimiz bir mekan yok. Bu çalışmalara örnek Ankara Altındağ Belediyesinin Hamamönü, Ulucanlar, Mehmet Aki Parkı, Hacettepe Üniversitesi civarı tarihi mekan düzenlemelerini örnek alabiliriz. Buraları gidip bir görün. Bizim talebeliğimizde 1975-1980 lerde bizim geçerken bile korkup çekindiğimiz gecekondu bölgeleri tarihi bir şekle büründü. Şimdi tüm Ankara bu mekanları gıpta ile gezip eğleniyor. Yabancı ülkelerin Cumhurbaşkanlarına gösterilen örnek mekanlar buralarda gerçekleştirildi.

İnşaallah sonra devam edeceğiz.1.12.2014

Sonsuz selam ve sevgilerimle, hoşça kalınız…